Trẻ Em Khó Ngủ Phải Làm Sao?

Việc con yêu khó ngủ, trằn trọc mỗi đêm khiến ba mẹ lo lắng, mệt mỏi là điều không ai mong muốn. Vậy trẻ em khó ngủ phải làm sao? Bài viết này sẽ cung cấp cho ba mẹ những thông tin hữu ích để giúp bé yêu có giấc ngủ ngon và sâu hơn.

Nguyên nhân khiến trẻ khó ngủ

Giấc ngủ đóng vai trò then chốt trong sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ. Tuy nhiên, nhiều yếu tố có thể cản trở trẻ có được giấc ngủ ngon, dẫn đến tình trạng khó ngủ, quấy khóc về đêm.

Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến gây khó ngủ ở trẻ em:

Các yếu tố sinh lý

• Sự phát triển của hệ thần kinh: Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, hệ thần kinh trung ương chưa phát triển hoàn thiện. Quá trình điều hòa giấc ngủ, chu kỳ thức – ngủ chưa ổn định, dẫn đến việc trẻ dễ bị kích thích, khó đi vào giấc ngủ hoặc ngủ không sâu giấc, hay giật mình.
• Nhu cầu giấc ngủ thay đổi theo độ tuổi: Mỗi giai đoạn phát triển, trẻ có nhu cầu giấc ngủ khác nhau. Trẻ sơ sinh cần ngủ nhiều hơn trẻ lớn, và thời gian ngủ cũng thay đổi theo từng tháng tuổi. Việc không đáp ứng đủ nhu cầu giấc ngủ theo lứa tuổi cũng có thể khiến trẻ khó ngủ hoặc ngủ không ngon.
• Chức năng tiêu hóa chưa hoàn thiện: Trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, hệ tiêu hóa còn non yếu, dễ gặp các vấn đề như đầy hơi, chướng bụng, táo bón, trào ngược dạ dày thực quản… Những vấn đề này gây khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.

Các yếu tố bệnh lý

• Các bệnh lý về đường hô hấp: Viêm mũi, viêm xoang, viêm amidan, viêm phế quản… khiến trẻ khó thở, ngạt mũi, ho, gây khó ngủ.
• Các bệnh lý về tai – mũi – họng: Viêm tai giữa, viêm VA… gây đau nhức, khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.
• Các bệnh lý về da liễu: Eczema, rôm sảy, hăm tã… gây ngứa ngáy, khó chịu, khiến trẻ quấy khóc, khó ngủ.
• Sốt, nhiễm trùng: Khi trẻ bị sốt, cơ thể mệt mỏi, khó chịu, kèm theo các triệu chứng như đau nhức, ho, sổ mũi… khiến trẻ khó đi vào giấc ngủ.
• Rối loạn giấc ngủ: Một số rối loạn giấc ngủ như mộng du, khò khè, chứng ngưng thở khi ngủ… cũng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của trẻ.

Các yếu tố tâm lý

• Lo âu, căng thẳng: Trẻ có thể bị căng thẳng do thay đổi môi trường sống, áp lực học tập, mâu thuẫn trong gia đình…
• Sợ hãi, bất an: Trẻ nhỏ có thể sợ bóng tối, sợ ở một mình, sợ bị bỏ rơi… Những nỗi sợ này khiến trẻ khó đi vào giấc ngủ hoặc thường xuyên giật mình tỉnh giấc.
• Kích thích quá mức: Cho trẻ chơi các trò chơi vận động mạnh, xem tivi, sử dụng điện thoại… trước khi ngủ khiến trẻ hưng phấn, khó thư giãn và đi vào giấc ngủ.

Các yếu tố môi trường

• Ánh sáng: Phòng ngủ quá sáng, hoặc có ánh sáng từ đèn đường, đèn ngủ chiếu vào… ức chế sản xuất melatonin – hormone điều hòa giấc ngủ, khiến trẻ khó ngủ.
• Tiếng ồn: Tiếng ồn từ xe cộ, tivi, người nói chuyện… làm trẻ giật mình, thức giấc.
• Nhiệt độ, độ ẩm: Nhiệt độ phòng quá nóng hoặc quá lạnh, độ ẩm không khí quá cao hoặc quá thấp… cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ.
• Giường ngủ, chăn gối: Giường ngủ không thoải mái, chăn gối quá cứng hoặc quá mềm, quần áo chật chội… gây khó chịu, ảnh hưởng đến giấc ngủ.

Chế độ dinh dưỡng

• Thiếu hụt vi chất: Thiếu canxi, vitamin D, magie… có thể gây rối loạn giấc ngủ ở trẻ.
• Ăn quá no trước khi ngủ: Hệ tiêu hóa phải hoạt động mạnh để tiêu hóa thức ăn, khiến trẻ khó chịu, khó ngủ.
• Uống các chất kích thích: Nước ngọt có ga, trà, cà phê… chứa caffeine, kích thích hệ thần kinh, khiến trẻ khó ngủ.

Trẻ khó ngủ có nguy hiểm không?

Nhiều bậc phụ huynh chủ quan cho rằng trẻ khó ngủ chỉ là vấn đề nhỏ, trẻ lớn lên sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, tình trạng khó ngủ kéo dài có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

• Suy giảm hệ miễn dịch: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc tái tạo năng lượng và tăng cường hệ miễn dịch. Trẻ thiếu ngủ sẽ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, ốm vặt.
• Rối loạn tăng trưởng: Hormone tăng trưởng được tiết ra nhiều nhất trong khi ngủ. Thiếu ngủ có thể ảnh hưởng đến quá trình tăng trưởng chiều cao, cân nặng của trẻ.
• Tăng nguy cơ béo phì: Thiếu ngủ làm tăng sản xuất hormone cortisol, gây thèm ăn và tích trữ mỡ thừa, dẫn đến béo phì.
• Các vấn đề về tim mạch: Trẻ khó ngủ có nguy cơ cao mắc các bệnh tim mạch, huyết áp cao khi trưởng thành.

Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

• Giảm khả năng tập trung: Thiếu ngủ khiến trẻ mệt mỏi, khó tập trung, ảnh hưởng đến kết quả học tập.
• Rối loạn hành vi: Trẻ khó ngủ thường dễ cáu gắt, quấy khóc, hiếu động thái quá hoặc thu mình, ngại giao tiếp.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tâm thần: Nghiên cứu cho thấy, trẻ em khó ngủ có nguy cơ cao mắc các bệnh trầm cảm, lo âu khi trưởng thành.

Nếu tình trạng khó ngủ của trẻ kéo dài, kèm theo các dấu hiệu bất thường như:

• Ngủ ngáy, thở dốc, ngừng thở khi ngủ
• Mộng du, nói mơ, giật mình
• Thường xuyên thức giấc giữa đêm và khó ngủ lại
• Buồn ngủ ban ngày, kém tập trung
• Thay đổi tâm trạng, hành vi

Điều trị vấn đề trẻ khó ngủ hiệu quả

Khó ngủ ở trẻ em là một vấn đề phổ biến, có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe thể chất, tinh thần và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Việc điều trị cần dựa trên nguyên nhân gây ra tình trạng khó ngủ, kết hợp các phương pháp can thiệp không dùng thuốc và dùng thuốc dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa.

Can thiệp không dùng thuốc

Đây thường là lựa chọn đầu tiên trong điều trị khó ngủ ở trẻ em, tập trung vào việc điều chỉnh lối sống, thói quen ngủ và môi trường ngủ. Các phương pháp bao gồm:

• Liệu pháp hành vi nhận thức cho chứng mất ngủ (CBT-I):
  • Ngủ đúng, đủ giấc: Cung cấp cho trẻ và cha mẹ kiến thức về giấc ngủ, các yếu tố ảnh hưởng đến giấc ngủ, tầm quan trọng của giấc ngủ đối với sức khỏe và sự phát triển.
  • Kiểm soát kích thích: Thiết lập sự liên kết mạnh mẽ giữa giường ngủ và giấc ngủ, loại bỏ các hoạt động không liên quan đến giấc ngủ trên giường (ví dụ: xem tivi, chơi game, ăn uống).
  • Hạn chế thời gian thức trên giường: Khuyến khích trẻ chỉ lên giường khi buồn ngủ, rời khỏi giường nếu không ngủ được sau 20 phút và quay lại khi cảm thấy buồn ngủ.
  • Thư giãn: Hướng dẫn trẻ các kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu, thư giãn cơ bắp, thiền định để giảm căng thẳng, lo âu trước khi ngủ.
• Cải thiện giấc ngủ:
  • Tạo thói quen ngủ đều đặn: Duy trì giờ giấc ngủ – thức cố định, kể cả ngày nghỉ.
  • Tạo môi trường ngủ lý tưởng: Phòng ngủ yên tĩnh, tối, mát mẻ, thoáng khí.
  • Thực hiện các hoạt động thư giãn trước khi ngủ: Tắm nước ấm, đọc truyện, nghe nhạc nhẹ…
  • Hạn chế tiếp xúc với màn hình điện tử trước khi ngủ.
  • Tránh các chất kích thích: Caffeine, đường, đồ uống có ga.
  • Chế độ ăn uống hợp lý: Bữa tối cách giờ ngủ ít nhất 2 tiếng, không ăn quá no.

• Điều trị các bệnh lý kèm theo: Nếu trẻ khó ngủ do các vấn đề sức khỏe như hen suyễn, viêm mũi dị ứng, trào ngược dạ dày thực quản… cần điều trị triệt để các bệnh lý này.

Can thiệp dùng thuốc

Thuốc ngủ chỉ được sử dụng trong trường hợp các biện pháp can thiệp không dùng thuốc không hiệu quả, hoặc khi trẻ có các rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Việc sử dụng thuốc phải tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc cho trẻ.

Một số loại thuốc có thể được sử dụng trong điều trị khó ngủ ở trẻ em bao gồm:

• Melatonin: Hormone nội sinh giúp điều hòa chu kỳ giấc ngủ – thức.
• Thuốc kháng histamine: Có tác dụng an thần, gây buồn ngủ.
• Thuốc thảo dược: Một số loại thảo dược như hoa cúc, nữ lang, tâm sen… có tác dụng an thần, hỗ trợ giấc ngủ.

Giấc ngủ ngon là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho ba mẹ những thông tin hữu ích để giúp bé yêu có giấc ngủ ngon và sâu giấc hơn.